پدیده «خود علی بینی» آقای خامنه ای؛ مصاحبه اختصاصی جرس با محمدجواد اکبرین

فرید ادیب هاشمی :



شبکه جنبش راه سبز(جرس) مصاحبه اختصاصی را با محمد جواد اکبرین دین پژوه و روزنامه نگارمقیم بیروت انجام داده است که در زیر می خوانید.



مردم از آقای خامنه ای می پرسند چه کسی گفته شما امام علی هستی که بتوانی طرف مقابلت را فتنه خطاب کنی؟

محمد جواد اکبرین ، دین پژوه و روزنامه نگار مقیم بیروت در گفت و گو با جرس سخنان امروز آیت الله خامنه ای در خطبه های نماز جمعه ی تهران را نوعی فرار به جلو خواند و با تاکید بر اینکه ایشان کماکان روند "خود علی بینی " را ادامه می دهند گفت : مردم از آقای خامنه ای می پرسند که چه کسی گفته شما امام علی هستی که بتوانی طرف مقابلت را «فتنه» خطاب کنی؟


اکبرین گفت :آقای خامنه ای در خطبه های نماز جمعه د ر ادامه ی روند "خود امام علی پنداری" درخطبه ی اول به شرح سیره ی امام علی پرداخت و نتیجه گرفت که امام علی، اول ملاطفت داشتند بعد تند برخورد می کردند.دوم اینکه تا حد ممکن صبوری می کردند بعد مخالف را تنبیه می کردند .سوم اینکه اول استدلال می کردند بعد اگر تاثیر نداشت ، چشم فتنه را کور می کردند.

ایشان در خطبه ی دوم هم وارد بحثهایی در باره ی تاریخ انقلاب و شباهت به امام شد و به طور تقریبا مستقیم گفت که می خواهد با برخورد تند به زعم خودشان، کل بساط معترضین را جمع کنند.

آقای خامنه ای به صراحت گفت که اینها بر سر منافع اختلاف دارند اما به آن رنگ عقیدتی داده اند .آقای خامنه ای گفت که بحث ما مقابله با دگر اندیشان نیست. ما داریم با کسانی که شمشیر علیه نظام کشیده اند و می خواهند به نظام ضربه بزنند برخورد می کنیم .در پایان هم در باره ی روز قدس هشدار دادند که ما در صورتی می توانیم پرچم روز قدس را حمل کنیم که یکپارچه باشیم. آقای خامنه ای در سخنان خود کسانی را که می خواهند در صفوف روز قدس تفرقه ایجاد کنند را تهدید کرد.


به گفته ی اکبرین آقای خامنه ای سخنرانی امروزشان چند کار جالب انجام دادند اول اینکه ایشان آخرین تیری که در چنته داشتند را رها کردند و آن استفاده از احساسات معنوی جامعه است. روضه ی امام علی(ع) خواندن و گریه کردن در کنار مردم مواردی است که مردم برای آنها اهمیت قائلند. آقای خامنه ای پیش از آنکه یک فقیه باشد ، در گذشته یک واعظ و خطیب و منبری بود. او یک سابقه ی طولانی در وعظ و خطابه دارد. نقاط حساس ارادت مردم به اهل بیت را می داند. امروز ایشان روضه ی امام علی خواند و بعد هم گریزی زد به کربلا و ماجرای حضرت زینب (س) و حسابی فضای نماز جمعه را اشک آلود کرد. طبعا مخاطبانی هم که از تلویزیون این خطبه ها را نگاه می کنند تحت تاثیر قرار می گیرند. این آخرین تیری است که ایشان در چنته دارد. از این پیس ایشان بدون مرثیه خوانی نمی تواند توجه مردم را به خود جلب کند. منظورم توده ی مردم است نه کسانی که دور و بر ایشان مانده اند ویا نظامیانی که تنها سلاح باقی مانده ی ایشان است. البته این نکته را نیز تاکید کنم که این کارها بر این افراد تاثیر مضاعف خواهد داشت.


اکبرین اضافه کرد:آقای خامنه ای امروز رابهترین فرصت برای ایفای نقش "خود علی پنداری" دیده است. او در یک تحلیل تاریخی خود را حق مطلق قلمداد کرد و طرف مقابل خود را خوارج خواند و رسما امروز حرف از خوارج زد. به نظر من این تحلیل های تاریخی ، کهنه تر و مندرس تر از آن است که برای شرایط امروز جواب داشته باشد. نسبتی که امروز مردم با ایشان دارند نظیر نسبتی که آن موقع با آیت الله خمینی داشتند نیست. آن دوران، کاریزمای آیت الله خمینی خیلی چیز ها را تحت تاثیر خود قرار می داد. الآن چشم ها و گوشها باز شده و به محض اینکه ایشان بخواهد یک تحلیل تاریخی ارائه کند ، مردم می فهمند که این یک کاریکاتور بیشتر نیست. می فهمند که این یک تقلید معکوسی از دوران امام علی است و هیج ربطی به این شرایط ندارد. شما وقتی امام علی را در مقابل مخالفانتان قرار می دهید یعنی اینکه من امام علی هستم.یعنی اینکه من حق مطلقم و طرف مقابل من هم باید باطل مطلق باشد . من این باطل مطلق را اول نصیحت می کنم ، مدارا می کنم، استدلال می کنم و بعد اگر نشد، چشم فتنه را کور می کنم.

آقای اکبرین با اشاره به نگرشی که مردم نسبت به اینگونه تحلیل ها و قیاس ها خواهند داشت گفت: مردم ، مخصوصا طبقه ی متوسط که امروز اکثریت جامعه ی ایران را تشکیل می دهد، از ایشان خواهد پرسید که چه کسی به شما گفته که شما امام علی هستید تا حق داشته باشی که طرف مقابلت را نصیحت کنی ، با او مدارا بکنی و استدلال بکنی و اگر تسلیمت نشد، چشم فتنه را کور کنی؟! چه کسی به شما گفته که امام علی هستی تا طرف مقابلت فتنه باشد؟

وی اضافه کرد : به اعتقاد من این تحلیل های تاریخی امروز راه به جایی نخواهد برد. روزگاری بود که این تحلیل ها کارآیی داشت،شاید در دهه ی اول حکومت ایشان، که هنوز مشت شان پیش مردم باز نشده بود، این تحلیل ها کارکرد هایی داشت اما امروز اینطور نیست.



تاکتیک فرار به جلو


اکبرین در ادامه ی سخن خود تاکید کرد که آقای خامنه ای از تاکتیک "فرار به جلو" در مواضع اخیر خود استفاده می کند و امروز نیز سعی خیلی جالبی کرد تا از این تاکتیک استفاده کند. ایشان درپایان خطبه ی اول نمازاین دعاها را مطرح کرد: " خدایا ما را پیرو واقعی و شیعه ی واقعی امام علی قرار بده"،" خدایا ما را از ظلم و تعدی و تجاوز به حقوق دیگران مصون بدار" . این دقیقا اتهاماتی است که این روزها مردم به آیت الله خامنه ای وارد می کنند. ذکر مواردی که مردم به عنوان انتقاد ازایشان مطرح می کنند به عنوان دعا در پایان خطبه ی اول نماز جمعه ، " فرار به جلو"ست. یعنی که من خودم همه ی این چیزها را می دانم و اتفاقا من خودم مدعی این چیز ها هستم و کسی حق ندارد مرا "متجاوز به حقوق دیگران" یا "متعدی" معرفی کند و یا اینکه مرا به شیعه ی امام علی بودن تذکر بدهد. این حرفها یعنی اینکه من خودم این حرفها را بهتر از شما بلدم.

وی افزود: نکته ی دیگری که در سخنان ایشان به عنوان فرار به جلو وجود داشت، توصیه ی اخلاقی به احزاب سیاسی و شخصیت های سیاسی بود. ایشان به احزاب و شخصیت های سیاسی گفت : مواظب خودتان باشید تا دچار انحراف و فساد شخصی نشوید. هر آدمی در معرض انحراف و فساد پذیری شخصی است. لغزش های کوچک آدم را به اعماق دره های فساد منتهی می کند . آقای خامنه ای از آنها خواست که مواظب خودشان باشند تا دچار انحراف نشوند. به نظر من این خیلی نکته ی جالبی است. من می پرسم چه کسی باید به شما تذکر بدهد تا شما دچارانحراف نشوید؟ اگر کسی در داخل ایران با صدای بلند در باره ی انحراف شما تذکر دهد، با او چه خواهید کرد؟ آیا سرنوشتی غیر از زندان کهریزک خواهد داشت؟ شما به چه کسی در باره ی فساد و لغزش و انحراف پذیری تذکر می دهید؟ قدرت مطلقه دست شماست . همه ی اخلاقیون بر این باورند که کسی که قدرت مطلقه و ثروت در دستش باشد ، بیش از دیگران در معرض فساد قرار دارد. ثروت و قدرت و منزلت دست شماست و دیگران را توصیه به مراقبت و پرهیز از لغزش می کنید؟

اکبرین سپس گفت : من این نکات را دلیل روشنی بر بیهودگی تلاشهای آقای خامنه ای می بینم.مطمئن باشید که خطبه ی امروز آقای خامنه ای مورد تمسخر عدالتخواهان قرار خواهد گرفت. مساله ی امروز مردم ایران با آقای خامنه ای مساله ی ولایت ایشان یا فرضا دیدگاه ایشان در باره ی مطبوعات و یا دمکراسی و مواردی از این دست نیست.مساله ی امروز جامعه ی ایران با آیت الله خامنه ای بر سر عدالت است. در ایران، روشن ترین شاخصه های عدالت زیر پا گذاشته شده است. یعنی شما چه دمکرات باشید و چه نباشید، چه قائل به آزادی مطبوعات باشید و چه نباشید، چه قائل به ولایت فقیه باشید و چه نباشید، اما اینکه شما در روز روشن و در مقابل اعتراض های مردمی آدم بکشید که تا امروز نزدیک به 80 اسم و هویت رسمی در رسانه ها به عنوان قربانیان این اعتراضات منتشر شده است.یا اینکه به خانواده ی آنان اجازه ی برگزاری مراسم ترحیم داده نشود یا آنها را در بهشت زهرا بدون نام و نشان دفن می کنید و هزار دروغ در باره ی اتفاقاتی که افتاده می گویید و هر دروغتان هم بعد از یک هفته فاش می شود. یا اینکه بعد ازتظاهرات اعتراض آمیز مردم، چهار هزار نفر را به اعتراف آقای جمشیدی سخنگوی قو ی قضائیه زندانی کنید و بعد مردم سراغ آنها را از کهریزک بگیرند، یا شکنجه و قتل آنها در کهریزکی فاش شود که خود رهبری مجبور به صدور دستور تعطیلی بازداشتگاه شود، بعد تلویزیون بازداشتگاه را در یک حرکت فرار به جلو نشان دهد و... . این موارد نشان می دهد که دعوا بر سر مقولات اختلاف انگیز نیست،بلکه دعوا بر سر " عدالت" است. مردم امروز عدالت را می شناسند و دارند می بینند که روشنترین شاخصه های آن نقض می شود. به نظر من چون کار به اینجا کشیده و دعوا از مرحله ی نظر و مقولات اختلاف بر انگیز نظری و آکادمیک گذشته و به عرصه ی ملموسترین و قابل فهمترین شاخصه های عدالت رسیده است، این راه غیر قابل بازگشت است. به اعتقاد من تلاش های رهبری برای سرپوش گذاشتن بر بی عدالتی ها به جایی نخواهد رسید.



جرس: اشاره ی آقای خامنه ای به راهپیمایی روز قدس را چگونه ارزیابی می کنید؟


اکبرین: به نظر من وقتی شما در برابر مردم ی که روشنترین خواسته شان "عدالت" است،ایستادگی می کنید، مجبور خواهید شد تا تمام آنچه را که روزگاری مایه ی آرامش ، ارزش و افتخار شما و در یک کلام نماد قدرت شما و ارادت به شما بود را آرام آرام از دست بدهید. جالب آنکه این پایگاهها حتی به پایگاههایی علیه شما تبدیل خواهند شد.روزگاری دانشگاه ها محل رفت و آمد مسئولان نظام بود. خود آیت الله خامنه ای هراز چند گاهی به دانشگاه ها می رفت و برای سخنرانی او هورا می کشیدند اما الان بازگشایی دانشگاه ها اسباب ترس اینها شده است. مراسم شب قدر که خود ایشان روزگاری می گفت آنها که می گویند جامعه ی ما دینی نیست باید شب های قدر را ببینند تا به اشتباه خود پی ببرند. اما امروز جمع شدن مردم در مراسم شب قدر دلیل دیگری بر ترس آقایان شده است. برایشان مهم این است که سخنران چه کسی باشد، چه کسی قرآن بر سر بگیرد و یا چه کسی دعای ابوحمزه بخواند! یعنی دارند در انتخاب روحانیون و مداحان و دعا خوان ها هم از شدت ترس دست می برند. الآن کار به گونه ای شده که شب قدر و مراسم معنوی و مذهبی وقتی به کام آنها ست ومایه ی انبساط خاطر آنها را فراهم می کند که حتی سخنرانان و مداحان و روضه خوانها هم دستچین شده باشند. به همین دلیل می بینیم که بعد از این همه سال که مراسم شبهای احیا که به سنتی در آرامگاه آیت الله خمینی تبدیل شده بود را به دلیل آنکه نتوانستند نظر خودشان را بر خانواده ی آیت الله خمینی تحمیل کنند، لغو می کنند. در پایگاه مذهبی ایران یعنی قم، نتوانستند مساله را مهار کنند و از برگزاری مراسم شب های قدر در حرم حضرت معصومه ترسیدند. من بیش از ده دوازده سال در قم زندگی کردم و تا آنجا که یادم هست مراسم شب های قدر با حضور حضرت آیت الله جوادی در کنار حرم حضرت معصومه با حضور جمعیت عظیمی از مردم برگزار می شد. اما امسا ل کار به جایی رسیده که آیت الله جوادی ، آیت الله امینی و آیت الله استادی که هر سه امام جمعه ی قم هستند و هر سه نیز از منتقدین وضع موجود محسوب می شوند به نماز جمعه نرفتند و اینها یک نفر از خودشان را برای اقامه ی نماز تعیین کردند. امسال مراسم شبهای قدر در قم که چندین سال همین افراد برگزار کننده اش بوده اند به همین دلیل لغو شده است. اینها همه در پایتخت مذهبی ایران اتفاق افتاده است. این بزرگترین ا نشانه ی ترس آقایان از مراسمی است که روزگاری مایه ی تحکیم قدرت آنان بود. حالاباید منتظر بود، ما هنوز محرم و صفر را درپیش داریم. آقایان محرم و صفر سختی در پیش خواهند داشت. از این پس هریک از شعائر و نمادهای مذهبی به عاملی برای اعتراض علیه آنها تبدیل خواهد شد. کما اینکه ما شاهد این اتفاق در سالهای پایانی عمر سلطنت پهلوی هم بودیم. من بسیار متاسفم که حاکمان جمهوری اسلامی چشم خود را بر واقعیت ها بسته اند و همان اشتباهاتی را تکرار می کنند که رژیم پهلوی در پایان عمرش مرتکب می شد وشاید هم اشتباهاتی به مراتب فجیع تر از آن.



مشروح گفت و گوی مفصل "جرس" با محمد جواد اکبرین دین پژوه و روزنامه نگارمقیم بیروت با عنوان "چگونه به اینجا رسیدیم ؟ روحانیت و رویدادهای اخیر ایران" به زودی منتشر خواهد گرفت.